Fogg Davranış Modeli, bir eylemin yapılabilmesi için 3 faktörün aynı anda gerçekleşmesi gerektiğini belirten modeldir. Fogg’a göre; Davranış = Motivasyon×Kabiliyet×Komut’tur. Yani bir şeyi yapmak istiyorsak, o şey için motivasyonumuzun, onu yapabilecek kabiliyetimizin ve onu yapmamızı söyleyen bir komutun olması gerekmektedir.
Bu yüzden neden bir davranışı gerçekleştirmediğinizi merak ediyorsanız kendinize;
Bu davranış için yeterince motive miyim?
Bu davranışı gerçekten gerçekleştirebilir miyim?
Bu davranışı yapmayı unutuyor muyum?
gibi sorular sorabilirsiniz.
Aşağıdaki grafikte, komutun olduğu durumlarda bir davranışın gerçekleşmesi için gereken motivasyon – kabiliyet grafiğini görebilirsiniz.
Motivasyon
Fogg’a göre kişiyi motive eden şeyler 3 ana başlıkta incelenebilir. Bunlar sırasıyla; Hisler, Beklentiler ve Ait Olma’dır. Fogg, bu 3 başlığın hepsinin 2 yüzü olduğunu belirtir.
Hisler
Fogg hisleri, zevk ve acı olarak ikiye ayırır. Bu başlığı bir sonraki başlıklardan ayıran özellik sonuçlarının hızlı olmasıdır. Fogg’a göre zevk ve acı insanın bir duruma verdiği ilkel cevaplardır ve bunlar bizim genlerimize işlemiştir. İki his de güçlü birer motivasyon kaynağıdır ve motivasyonunuzu arttırmak istediğinizde, bir işin size yaşattığı zevki ve acıyı düşünmek işe yarayacaktır. Yaptığınız işlerden duyduğunuz zevk ve acı seviyelerini değiştirerek motivasyon sağlayabilirsiniz.
Beklentiler
Beklentiler, umut ve korku olarak ikiye ayrılır. Beklentiler genellikle olası sonuçları düşünerek oluşturduğumuz motivasyon kaynaklarıdır. Umut iyi bir sonuç beklerken, korku da kötü bir sonuç beklerken ortaya çıkan duygulardır ve zaman zaman zevk ve acıdan daha etkili olabilirler. Günlük hayatta kötü bir sonucun olma ihtimalinden dolayı duyduğumuz korku sigorta yaptırmamıza neden olurken, olası kazancın yarattığı umut ise loto oynamamıza neden olur. Bu yüzden motivasyon kaynağı ararken bu iki duygudan birine sahip olmaya çalışabilirsiniz.
Ait olma
Ait olma, sosyal olarak kabul edilme ve reddedilme olarak ikiye ayrılır. Topluluğun bir parçası olmak ya da daha da önemlisi toplumdan dışlanmamak bizi motive eden unsurlardır. Buna örnek olarak Instagram’da fotoğraf paylaşmak verilebilir.
Kabiliyet
Fogg’a göre kabiliyetin gelişimi eğitimin kendisinden daha çok insanların eğitime karşı gösterdikleri direnç ile ilgilidir; çünkü eğitim bir efor gerektirir ve insanlar temelde tembeldir. Bu yüzden Fogg, kabiliyeti 6 maddelik bir zincir gibi düşünür ve zincirin bir haklasının bile kırık olmaması gerekir. Ona göre bir davranışın yapılması için o davranışın basit olması gerektiğinden, bu kabiliyetlere “Basitliğin 6 Maddesi” adını veriyor ve yapılması gereken şeyin en az olan madde hangisiyse onun üzerinde durmak olduğunu söylüyor.
Kısaca özetlersek bu maddeler:
Zaman
Bir iş ne kadar kısa sürüyorsa o kadar basittir.
Para
Bir iş ne kadar ucuzsa o kadar basittir.
Fiziksel Efor
Bir iş ne kadar az fiziksel efor gerektiriyorsa o kadar basittir.
Mental Efor
Bir iş ne kadar az mental efor gerektiriyorsa o kadar basittir.
Sosyal Uyumluluk
Bir iş ne kadar sosyal normlara uygunsa o kadar basittir.
Rutin dışı
Bir iş ne kadar rutinse o kadar basittir.
Kişi bir davranıştaki beceresini arttırmak için kendisinde en az olan madde üzerinde uğraşmalıdır. Bunu sahip olduğunu arttırarak ya da işin gerektirdiği miktarı bir şekilde azaltarak yapabilir.
Örneğin; bir işi daha küçük işlere bölmek, o iş için gereken eforu azaltabilir ya da başka işleri hızlandırarak sahip olduğu zamanı arttırabilir. Genelde motivasyon sağlamak, bir işi basitleştirmekten daha zordur; çünkü motivasyon için uğraşmamız gerekir, halbuki basitliği severiz.
Komut
3 Tip tetikleyici komut vardır.
1. Kıvılcım
Bu genelde motivasyonumuzun düşük olmasından dolayı işe koyulmadığımız zamanlarda ihtiyacımız olan bir komuttur. Bu durum motivasyonumuzu yukarıdaki yöntemleri kullanarak arttırdığımızda ortadan kalkar. Örneğin, ilham verici özlü sözler okumak bizi umutla doldurur ve işe başlamamız için gereken motivasyonu sağlar. Bu durumda bize gereken komut küçük bir kıvılcımdır ve onu da bu özlü sözlerle sağlarız.
2. Kolaylaştırıcı
Bu genelde motivasyonun yüksek, ancak kabiliyetin düşük olduğu zamanlarda gereken bir komuttur. Bir işi olabildiği kadar basitleştirmek o iş için o anda gereken kabiliyeti azaltacağından bu komut devreye girmiş olur. Teknoloji firmalarının uygulamalarını tek tıkla güncellemenizi sağlamaları buna bir örnektir.
3. Sinyal
Bu genelde iş için gerekli motivasyon ve kabiliyete sahip olduğunuzda, size o işe başlamanızı söyleyen bir komuttur. Bu komutlar günlük hayattaki hatırlatıcılardır. Size uygun zamanda yapmanız gereken işi hatırlatarak o işin gerçekleşmesini sağlarlar.
Bir davranışı gerçekleştirmek istiyor, ancak gerçekleştirmiyorsanız hangi kategoride sıkıntı yaşadığınızı düşünün ve yukarıdaki yöntemleri kullanarak engelleri ortadan kaldırın.
Kaynaklar:
A Behavior Model for Persuasive Design by BJ Fogg